Parafia dla tradycyjnych katolików - opcje w prawie kanonicznym

Biskup Liverpoolu podczas Mszy inaugurującej przekazanie kościoła w Warrington Bractwu Kapłańskiemu Świętego Piotra.

Dziesięć lat temu, gdy ogłaszano Summorum Pontificum, kardynał Hoyos mówił o odprawianiu tradycyjnej Mszy w każdej parafii. Dzisiaj wiemy jak odległa jest realizacja tej wizji. Tradycyjna Msza prawie nigdy nie jest tylko wydarzeniem danej parafii, ale przyciąga osoby z dziesiątek okolicznych parafii. Rozwinięte duszpasterstwa tradycyjne są wręcz de facto parafiami personalnymi, gdyż osoby uczęszczające tam na coniedzielne Msze tworzą osobną wspólnotę, której członkowie często nie korzystają już z duszpasterstwa swojej parafii terytorialnej. Jednak możliwość przyjmowania w takim duszpasterstwie sakramentów świętych w tradycyjnym rycie takich jak I Komunia, Chrzest, Bierzmowanie czy Małżeństwo wciąż zależy od pozwolenia proboszcza terytorialnego.

Parafia w Kościele katolickim to, ujmując to w pewnym uproszczeniu, wspólnota plus jurysdykcja duszpasterza. Msza trydencka staje się coraz bardziej dostępna we wspólnotach związanych z duszpasterstwami tradycyjnymi. Aby jednak powszechnie były dostępne wymienione wyżej sakramenty, konieczna jest także jurysdykcja tradycyjnego duszpasterza. Kodeks Prawa Kanonicznego przewiduje, że jurysdykcja proboszcza terytorialnego może być dzielona z jurysdykcją proboszcza parafii personalnej. Jest to tzw. jurysdykcja kumulatywna. Jest ona dość powszechnie stosowana w przypadku Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego, gdzie proboszczowie personalnych parafii wojskowych posiadają jurysdykcję równolegle z proboszczami terytorialnymi.



Pełne parafie personalne

Dokładnie takie rozwiązanie przewidział papież Benedykt XVI w motu proprio Summorum Pontificum sugerując, że biskup może erygować parafię personalną dla tradycyjnych katolików. Takich parafii jest obecnie na świecie około setki. Samo Bractwo Kapłańskie św. Piotra opiekuje się 39 parafiami personalnymi. W szwajcarskiej diecezji Chur biskup erygował już dwie parafie personalne dla tradycyjnych katolików. Największym skupiskiem parafii personalnych dla tradycyjnych katolików jest diecezja Campos w Brazylii, gdzie papież Jan Paweł II erygował w 2002 r. administraturę personalną (zrównaną prawem z diecezją), która skupia kilkanaście parafii personalnych obsługujących ponad setkę kościołów i kaplic, w których używana jest wyłącznie forma nadzwyczajna rytu rzymskiego.

W Internecie można znaleźć przykłady dekretów erygujących parafie personalne w Kanadzie, Francji, Australii, USA, Francji.

Quasi-parafie

W praktyce, biskupi są skłonni do erygowania pełnej parafii personalnej tylko w przypadku, gdy istnieje solidna baza materialna dla takiej parafii w postaci budynku kościoła. Krokiem przejściowym do erygowania parafii personalnej może być erygowanie quasi - parafii personalnej. W polskim przekładzie Kodeksu Prawa Kanonicznego łacińskie słowo quasi tłumaczone jest jako "tymczasowa".

"Kan. 516 § 1. Jeśli czego innego w prawie nie zastrzeżono, z parafią jest zrównana parafia tymczasowa, która jest określoną wspólnotą wiernych w Kościele partykularnym, powierzoną kapłanowi, jak jej własnemu pasterzowi, ze względu na szczególne okoliczności jeszcze nie erygowana jako parafia."

Quasi-parafie personalne dla tradycyjnych katolików są właśnie najczęściej erygowane przez biskupów dla wspólnot, które jeszcze nie posiadają własnej świątyni. Quasi parafia ma jednak z punktu widzenia jurysdykcji takie same prawa jak pełna parafia personalna. Przykładem powołania quasi-parafii personalnej jest dekret erygujący parafię w Covington w USA.


Parafie terytorialno-personalne

W 2010 roku opublikowaliśmy ekspertyzę prawno-kanoniczną dotyczącą erygowania parafii personalnej przy parafii terytorialnej. W Polsce parafie terytorialno-personalne już istnieją. Są nimi parafie wojskowo-cywilne. Parafie te podlegają dwóm ordynariuszom – biskupowi polowemu wojska polskiego oraz lokalnemu biskupowi miejsca. Instrukcja biskupa polowego zaleca, aby w takich wypadkach parafia taka prowadziła osobne księgi parafialne dla obu grup wiernych.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby tradycyjna parafia personalna została erygowana jako rozszerzenie obecnie istniejącej parafii terytorialnej. W takim wypadku dana parafia byłaby zwykłą parafią terytorialną dla wiernych mieszkających na wyznaczonym terenie, a jednocześnie parafią tradycyjnych katolików mieszkających w całej diecezji lub na jej wyznaczonym obszarze (np. kilku dekanatów). Taka mieszana parafia mogłaby mieć nawet jednego proboszcza i jedną kancelarię parafialną.

Problemem w takim rozwiązaniu wciąż pozostaje użytkowanie kościoła podczas celebracji świątecznych - Pasterki i Triduum Paschalnego, gdy celebracje w dwóch formach rytu rzymskiego napotykają na problemy.

Fot. Joseph Shaw